In Memoriam: Erwin Olaf – fotograaf én Amsterdammer
Appeared on:
do 21 september 2023, 15:00 hour
Erwin Olaf en het Amsterdam Museum
Erwin Olaf had een warme plek in zijn hart voor het Amsterdam Museum. Het (toen nog Amsterdams Historisch) museum was een van de eerste musea waar Erwin portretten exposeerde, in 1989 tijdens de tentoonstelling Goed Verkeerd. Dat was de eerste museale expositie over de geschiedenis en het leven van homoseksuele mannen en lesbische vrouwen. Meermalen vertelde hij me hoe trots hij was dat zijn werk onderdeel was geweest van die tentoonstelling.
In 2008 vroegen we Erwin of hij voor de expositie Amsterdam en de Oranjes een portret zou willen maken van Miente Boellaard-Stheeman, de ‘Amsterdamse hofdame’ van koningin Beatrix. In die periode werkte hij aan de serie Grief, gebaseerd op de stijl van de Amerikaanse aristocratie begin jaren zestig en met name op het verdriet van Jacqueline Kennedy. Ook het portret van de hofdame is in de ingetogen beige kleuren van deze periode. De opdracht leidde tot interessante discussies met de fotograaf over de verhouding tussen statigheid en menselijkheid. Uiteraard moest Miente Boellaard-Stheeman het insigne van een hofdame dragen, maar ze wilde ook graag met een glimlachje vereeuwigd worden.
Erwins groepsportret van de ‘Hollandse School-choreografen', geïnspireerd door het schilderij De Staalmeesters van Rembrandt van Rijn, hing lange tijd tussen de groepsportretten in de Schuttersgalerij van het museum.
De laatste keer dat we samenwerkten was in 2021, voor de expositie De Gouden Koets. Erwin OIaf, die in de jaren ervoor verschillende malen portretten had gemaaktvan de koninklijke familie, was meteen enthousiast over het idee om nu eens de mensen rondom de koets vast te leggen. De Entourage zou hij de serie noemen. ‘Ik ben altijd meer geïnteresseerd in degene in de achterste wagen dan in de voorste koets’, vertelde hij me.
Samen gingen we naar de Koninklijke Stallen in Den Haag om kennis te maken met de plek, de mensen en de paarden. Stalmeester Bert Wassenaar liet ons de livreien en uniformen zien van alle mensen die een rol spelen bij het ceremonieel uitrijden van de koets: de Koetsier, de Rijknecht, de Adjudant van Zijne Majesteit, de Postillion en de Blokkenisten. Van iedereen wilde Erwin exact weten wat ze doen, hoewel het portretten zouden worden en geen documentaire foto’s. De Blokkenisten zijn dus de twee mannen die een blok voor de wielen plaatsen als de koets halthoudt.
Erwin was verrukt over de binnenbak van de manege. Die historische ruimte met zand op de vloer werd op een koude februaridag de opnamestudio worden waar licht, schermen en camera’s binnen gedragen werden. Achtereenvolgens ging iedereen eerst in de grime en vervolgens op de foto, sommigen naast of op een paard. Allen droegen witte handschoenen, zoals gebruikelijk op Prinsjesdag. De blokkenisten gingen samen op de foto, mét hun blokken. Maar toen Erwin ontdekte dat een van de blokkenisten de letters LOVE op zijn hand getatoeëerd had, kwam er nog een apart portret van hem – zonder handschoenen.
Erwin had ook op die dag duidelijk moeite met ademen, maar zijn energie, professionaliteit en hartelijkheid waren fenomenaal. De mensen van de Koninklijke Stallen herkenden zijn oog voor detail en het gevoel voor uiterste perfectie in presentatie. Ik keek van een afstand vol bewondering naar het samenspel tussen mensen, paarden, de camera’s en de fotograaf. Het werd een prachtige serie, die vanaf juni 2021 in de galerij van het Amsterdams Museum hing en die liet zien hoe de choreografie van koninklijke rituelen uiteindelijk mensenwerk is.
We gedenken Erwin Olaf, met bewondering voor zijn oeuvre en voor zijn menselijkheid.