Lutma zoutvaten terug naar erven
Verschenen op:
di 8 augustus 2023, 16:00 uur
Op 15 december 2022 heeft de Adviescommissie Restitutieverzoeken Cultuurgoederen en Tweede Wereldoorlog – ook bekend als de Restitutiecommissie – geadviseerd over het restitutieverzoek betreffende vier zilveren zoutvaten vervaardigd door Johannes Lutma (1584-1669). Twee zoutvaten zijn in beheer van het Amsterdam Museum en daar te zien, en twee zoutvaten zijn in beheer van het Rijksmuseum. De Restitutiecommissie adviseert om de zoutvaten terug te geven aan de erfgenamen van de Duits-Joodse Emma Budge (1852 – 1937).
De Restitutiecommissie concludeert dat het in hoge mate aannemelijk is dat de kunstwerken eigendom waren van Emma Budge en dat voldoende aannemelijk is dat haar erfgenamen na haar dood het bezit onvrijwillig zijn verloren. Het Amsterdam Museum en de gemeente Amsterdam gaan de zoutvaten teruggeven aan de erven. Ook het Rijksmuseum restitueert twee zoutvaten.
Herkomstonderzoek Amsterdam Museum
Het Amsterdam Museum deed tussen 2009 en 2013 een herkomstonderzoek naar de twee zoutvaten van Lutma in zijn collectie. Daaruit bleek dat de zoutvaten afkomstig zijn uit de verzameling van de Duits-Joodse Emma Budge uit Hamburg. Na haar overlijden in 1937 werd haar kunstcollectie in Berlijn geveild. Op dat moment waren daar al veel anti-Joodse maatregelen doorgevoerd. Vanwege de omstandigheden waaronder de veiling in 1937 en de afwikkeling ervan plaatsvonden tijdens het naziregime, konden de zoutvaten van Lutma volgens het onderzoek van het Amsterdam Museum als onvrijwillig bezitsverlies worden aangemerkt. Samen met de erfgenamen van Emma Budge hebben gemeente Amsterdam en het Amsterdam Museum de objecten daarom in 2019 bij de Restitutiecommissie voor een bindend advies voorgelegd. Dat bindend advies onderschrijft de uitkomsten van het onderzoek van het Amsterdam Museum en adviseert tot teruggave van de zoutvaten aan de erven van Emma Budge.
Met deze teruggave wordt recht gedaan aan de geschiedenis.”
Judikje Kiers
Directeur-bestuurder
Het onderzoek naar de geschiedenis van voorwerpen en hun herkomst is zeer zorgvuldig uitgevoerd. Het is goed dat we deze stap met betrekking tot teruggave van de zoutvaten aan de rechtmatige eigenaar, de erven van mevrouw Emma Budge nu kunnen zetten.”
De Lutma zoutvaten
De twee zoutvaten uit de collectie Amsterdam, in 1960 aangekocht door de gemeente Amsterdam en in beheer van het Amsterdam Museum, dateren uit 1643. Het gaat om twee zilveren, gedeeltelijk vergulde zoutvaten en zijn vervaardigd door Johannes Lutma (1584-1669). Lutma was een van de meest getalenteerde edelsmeden in het 17e-eeuwse Amsterdam en wordt ook wel de 'Rembrandt van de kunstnijverheid' genoemd.
De zoutvaten zijn vervaardigd in de zogeheten kwabstijl, waarbij organische en verzonnen vormen tot een spectaculair eindproduct zijn verwerkt. Lutma beheerste deze stijl als geen ander.De zoutvaten zijn altijd in de permanente tentoonstelling van het museum te zien geweest. Zout was in de 17e eeuw zeer kostbaar en nam op de tafel een ereplaats in. Zoutvaten worden daarom als symbool gezien van status en rijkdom binnen de 17e-eeuwse samenleving. Ze geven in combinatie met andere objecten uit die tijd een beeld van de rijkdom in bepaalde sociale kringen. Op dit moment staan de zoutvaten van Lutma opgesteld in de presentatie Panorama Amsterdam. Een levende geschiedenis van de stad in het Amsterdam Museum aan de Amstel. Ze worden hier getoond bij het thema van de Tweede Wereldoorlog als voorbeeld van kunstvoorwerpen in de collectie van de stad Amsterdam met een omstreden herkomst.