Ode aan Betty Lehmann-von Hunteln | Het landhuis heet niet voor niets Villa Betty

Lieve Betty, lieve Koningin van de Overtoom,

De Overtoom 241, dat was jouw domein. Ik ben misschien wel duizend keer over deze drukke verkeersader gesjeesd voordat ze me opeens opvielen: de twee grote groene poorten, ingedrukt tussen een kapper en een cateringbedrijf. Daarachter vinden we aan het einde van een 100-meter lange oprijlaan jouw voormalige (t)huis. Al doet de term ‘huis’ geen recht aan de waanzinnige lap grond die middenin de stad tegen het Vondelpark aan leunt. Jij hebt jouw stempel permanent op deze iconische plek gedrukt: het landhuis heet niet voor niets Villa Betty. 

Ik was niet de enige die nieuwsgierig was naar jouw verhaal. Er zijn een flink aantal artikelen over je te vinden en ook de bewoners die voor en na jou hun intrede mochten trekken in Villa Betty zijn veelbesproken. Er werd een podcast gemaakt over ‘het duurste huis van Amsterdam’, waarin ik je nóg beter leerde kennen. Want Betty, je hebt in je lange leven flink wat meegemaakt. Je overleed in 1980 op je honderd-en-een-beetjes, nadat je vanaf je twintigste levensjaar in deze villa hebt gewoond. Eduard, een rijke tabakshandelaar, kocht en verbouwde deze plek voor jou, smoorverliefd dat hij op je was. Jij werd zijn koningin, en zo stond je in de buurt ook bekend: als de Koningin van de Overtoom. 

Jij was erbij toen de Overtoomsevaart werd gedempt, en de Heiligeweg veranderde in de Overtoom. Eduard had de panden die grensden aan jullie huis al gekocht en hij liet voor jou een poort, een stal en een koetshuis bouwen. Villa Betty werd officieel Overtoom 241, waar je jouw stempel nog een keer op drukte: nog steeds is er aan de straatkant een inscriptie te zien waarop staat: ‘De eerste steen is gelegd door Betty Lehmann-von Hunteln 7 juni 1900'. Zo: jouw koninkrijk was gebouwd. 

Hoe was het voor je toen Eduard overleed? Het enige wat ik weet is dat je een paar jaar later hertrouwd bent, met je jeugdvriend Cornelius. Hij klinkt als een mooie man: de directeur van het Nederlandsch Centraal Instituut voor Hersenonderzoek. Maar vooral zijn acties tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn me bijgebleven: Hij vervalste Ariërverklaringen, en voorkwam zo de deportatie van zo’n 200 Joden. Ik denk dat het ook iets over jou zegt, dat jij van zo’n man hield. Maar lang konden jullie niet van de bevrijding genieten; Cornelius overleed in 1946. 

Je leven werd vanaf dat moment een stuk kleiner, of niet? Waar je er vroeger van hield om buiten te zijn, te winkelen en onderdeel uit te maken van de gemeenschap, was je nu vooral te vinden achter gesloten poorten. Je mocht volgens de huwelijksakte tot je honderdste blijven wonen in jouw villa. Vlak voordat je al deze kaarsjes uit mocht blazen waren ze daar al; de familie van jouw Eduard, klaar om jou én al je spullen uit de villa te bonjouren. Ik kan me alleen maar voorstellen hoe het heeft moeten zijn toen al je persoonlijke items, waar je je al die jaren mee hebt omringd, verkocht werden tijdens een veiling. En dat ging niet alleen om tafels en stoelen; zelfs je trouwbijbel uit 1900 en een album met als titel ‘Onze reis naar Egypte en Soedan’ mochten mee met de hoogste bieder. De buurt smulde ervan; eindelijk konden ze eens ‘binnen kijken’ in jouw leven, maar voor jou moet het héél anders hebben gevoeld.

Is het waar dat je een groot portret van jezelf in de tuin liet verbranden, voordat je vertrok naar het verzorgingstehuis in Driebergen waar je je laatste dagen doorbracht? Going out with a bang, zouden we dat nu noemen. 

Ik vraag me wel af of je je hebt gerealiseerd hoe bevoorrecht je was. Of voelde je dat pas in je laatste maanden, toen alles je weer werd afgenomen? Was je betrokken bij de stad en al haar inwoners, of vooral met de high society en de positie van jouzelf hierin bezig? Heb je voor je gevoel iets van jouw leven gemaakt, of had je het totaal anders ingericht als je de kans had gekregen? 

De antwoorden op deze vragen zal ik nooit van je krijgen. Maar ik zal wel voor altijd aan je blijven denken, als ik weer eens langs jouw groene poorten op de Overtoom sjees. 

Liefs, 

Marlotte