Ode aan Ellin Maria Agnes Robles | Amsterdamse Zwarte vrouw, feminist, anti-racist en liefdevol mens

Lieve Ellin,

Dit jaar hebben wij het 15-jarig bestaan van het Bijlmer Parktheater gevierd. Ik denk dat je daar trots op zou zijn. Jij hebt deze ontwikkeling gevolgd toen je mijn collega werd  in 2002 en aantrad als regiodirecteur van de welzijnskoepel Alcides in Zuidoost. 

Je bent geboren in Suriname, maar je hield van Amsterdam. “Amsterdam is na 1984 de plaats geworden waar ik wilde leven en zijn. Ik ben immens gaan houden van de stad en voelde mij er gelukkig.”  Dat schrijf je in het boek Banneling, waarin je reflecteert op je leven en op je verstervingsproces.

Met mijn ode wil ik jouw naam zuiveren en de stad vertellen dat jij een feministische voorvechter was, iemand wiens lichamelijke beperking geen belemmering was om met passie de strijd tegen racisme en vooroordelen aan te gaan. Je was intersectioneel avant la lettre, beweert je goede vriendin Gloria Wekker. Wat zij bedoelt, is dat jij je bewust was van de wisselwerking tussen gender, huidkleur, etniciteit en andere kenmerken die gelijktijdig een rol spelen in de ongelijkheid en de verschillen van macht in de samenleving. 

Samen met Gloria Wekker en Mea Vester heb je het Gemeentelijk Allochtonen Overleg opgericht in 1984. Dit was niet eerder vertoond, zo’n overleg van ambtenaren van kleur. Dit was de tijd waarin gemeenten nog spraken over een ‘minderhedenbeleid’ en die ‘minderheden’ vormden een last die zij moesten beteugelen en waar mogelijk doen assimileren. Jullie zorgden ervoor dat de gemeente zich ging verdiepen in de multi-etnische samenleving en de behoeften en wensen van verschillende groepen. Zoiets als het erkennen dat mensen op verschillende manieren met eigen rituelen naar hun rustplaats willen gaan en recht hebben op voorzieningen daarvoor. Dankzij jullie inzet zijn die voorzieningen er gekomen. 

Je was een pionier met een scherp inzicht, Ellin. Als het om onrechtvaardigheid ging, nam je geen blad voor de mond. Je was geen peoples pleaser. Je columns in het Parool etaleerden je scherpe pen tegen onrecht en waren een oproep tot actie om de stad Amsterdam leefbaarder, menselijker en rechtvaardiger te maken. 

Het verbaast me niet dat jij  de opdracht kreeg om de Stichting Blijf van mijn lijf te reorganiseren in 1991. Bij Blijf van mijn lijf heb je Judith Meijer ontmoet die tot het eind jouw geliefde is gebleven. 

Waar haalde je de energie vandaan voor de vele bestuursfuncties die je hebt vervuld. Zo was je voorzitter van het landelijk documentatiecentrum voor zwarte vrouwen (Flamboyant). Ik zie je naam terugkomen bij het bestuur van de Landelijke Ombudsvrouw, Tegen Haar Wil Amsterdam,  stichting Kinderen van de Vrede en Women Inc. 

Je bent er niet meer Ellin, maar ik leer je toch beter kennen. Wat heb je je kwetsbaar opgesteld met het schrijven van je boek Banneling. Het heeft mij geholpen om jouw kijk op die periode van Alcides te begrijpen. Je werd regiodirecteur van die welzijnsstichting en toen je na grondig onderzoek bot ving bij de bestuurder en de Raad van Toezicht, kreeg je een zwijgplicht waaraan je je wijselijk niet hebt gehouden. Ik ben je dankbaar dat je durf en lef hebt getoond, want, zoals je zelf zegt, je hebt de top van een ijsberg blootgelegd en het faillissement voorzien. Nu pas besef ik hoeveel slapeloze nachten hieraan vooraf zijn gegaan omdat je je zorgen maakte om de honderden medewerkers die hun baan kwijt zouden raken.

Als integere juriste en ervaren directeur legde je heel snel de vinger op de zere plek en ontblootte de financiële misstanden. De toezichthouders, noch de politiek hebben naar je willen luisteren. Jij bent op non-actief gesteld, maar wij, jouw collega’s stonden aan jouw kant en wij zijn met onze medewerkers de straat opgegaan om je bij te staan. Natuurlijk bezweek de organisatie en is het failliet gegaan en raakten honderden van ons onze baan kwijt. Heeft er ooit iemand excuses aangeboden voor de manier waarop zij jou als klokkenluider hebben behandeld? 

Je bent mij blijven volgen en hebt me geadviseerd te voorkomen dat Krater Theater, de voorloper van het Bijlmer Parktheater, ten gronde zou gaan met Alcides. Ik ben gepensioneerd, maar op het jubileumfeest heb ik gezien dat het theater in goede handen is en wij Zuidoost hebben verrijkt met een bruisend baken voor de podiumkunsten. 

Vlak na de opening van het Bijlmer Parktheater ben ik in 2010 gevallen van de fiets en zat thuis na een operatie aan een dubbele enkelbreuk.  Ik zie je bezorgde gezicht  nog voor me. Een paar keer in de week, scheurde je met je Canta door de straten  van Amsterdam naar Zuidoost met pannen moksi Alesi of pindasoep. Voor mij en mijn gezin. Ik wist toen niet dat je zoveel pijn leed aan je benen dat je er wanhopig van werd.  Je leefde volledig met mij mee. Weet je dat jouw lief Judith mij enkele van die pannen heeft gegeven als aandenken, een paar maanden na jouw dood, in november 2011.

Ik denk nog regelmatig aan je. Had je niet zo’n spleetje tussen je voortanden? En die basstem waarmee je luidkeels de ruimte kon oplichten?  De herinnering vervaagt, daarom herhaal ik de verhalen over jou en vertel jouw nichtje regelmatig hoe bijzonder integer, eigenwijs en liefdevol je was. Simone Zeefuik, bedoel ik. Ze heeft net zo’n scherpe pen als jij en een haarscherp analytisch vermogen en weet  zo goed verborgen machtsverhoudingen in taal bloot te leggen. 

Ik neem geen afscheid, want met deze ode ben je opnieuw tot leven gekomen en zal iedereen weten: Ellin Robles is een Amsterdamse Zwarte vrouw, feminist, anti-racist en liefdevol mens. Haar nagedachtenis mogen wij hoog houden.