Ode aan Baukje Jelles | Baukje Jelles. Een begrip in de wereld van het handwerken

In de collectie van het Amsterdam Museum werd bij het project ter voorbereiding van de verhuizing naar het nieuwe depot, een opgerolde vlag gevonden. Het was een stadsvlag van ruim vijf meter breed en meer dan drie meter hoog met het wapen van Amsterdam en daaronder het devies Heldhaftig-Vastberaden-Barmhartig. Deze vlag was sinds 1947 tot ver in de jaren zestig gebruikt bij de herdenking van de Februaristaking. 

Vimal Korstjens, kunsthistoricus en docent handwerken, was een van de vrijwilligers in het project. Zij was toevallig al jaren op zoek naar deze vlag die ze kende van foto’s en van verhalen.  Zij wist dat de vlag onder leiding van docent Baukje Jelles was gemaakt door leerlingen van de Eerste Industrieschool voor Vrouwelijke Jeugd aan de Weteringsschans 31. Vimals onderzoek leidde naar kunstenaar Nynke Schepers, de echtgenote van een volle neef van Baukje. Nynke had veel van haar spullen bewaard. Zo waren er brieven van de ontwerper van de vlag Pam Rueter en de proeflapjes voor de vlag met aanwijzingen erop. 

In 1917 begon ze haar loopbaan als lerares kunstnaaldwerk, een beroep dat ze met veel vaardigheid en enthousiasme tot haar pensionering in 1957 zou uitoefenen. Jelles werkte aan verschillende scholen in Rotterdam, Haarlem en Amsterdam. Ze speelde een belangrijke rol in het moderniseren van de opleiding tot kunstnaaldwerklerares, en was lid van de commissie die richtlijnen voor het nieuwe technische diploma handwerktechnieken en kunstnaaldwerk voorbereidde. 

In 1952 vroeg Uitgeverij Sijthoff haar om het verouderde handwerkboek Ik kan handwerken te reviseren. De nieuwe uitgave werd een enorm succes. Veel vrouwen handwerkten in die tijd en er was duidelijk vraag naar een moderne benadering met nieuwe, kleurrijke modellen en de mogelijkheid om de eigen creativiteit te gebruiken. Er volgden vele herdrukken, regelmatig herzien met nieuwe modellen. In 1967 verscheen een vernieuwde en uitgebreide uitgave van het boek nu onder de titel Het grote handwerkboek. 

In 1957 ging Baukje met pensioen na 40 jaren als lerares bij het nijverheidsonderwijs werkzaam te zijn geweest. Hoewel iedere vorm van textieltechniek nu op het internet te vinden is, blijven de boeken van Jelles nuttig naslagwerken voor opleidingen en voor de ware liefhebbers van het ambacht.

Tot 1976 wapperde de deviesvlag jaarlijks bij de herdenking van de Februaristaking op het Jonas Daniël Meijerplein. In de loop van de tijd begon de vlag te slijten, er werd besloten een kopie te maken en het origineel belandde in het vlaggenmagazijn van de stad. In 1976 werd de vlag overgedragen aan het Amsterdams Historisch Museum.

Referentie:
Vimal Korstjens, Baukje Jelles, ‘Een begrip in de wereld van het handwerken’, in: Kostuum 2010, p. 60-69.