Ode aan Marie Antionette Keasberry-van Beekom | Oma Keasberry's Indische Kookgeheimen

Lieve Oma Keasberry, 

Wat zouden we graag nog even teruggaan in de tijd en willen aanschuiven in uw Indische restaurant Djokja aan de Ferdinand Bolstraat 13 in Amsterdam. De tafels met wit damast strak in het gelid, wel honderd zitplaatsen om uit te kiezen, de heerlijke geuren van kunyit, lombok en ketumbar die je tegemoetkomen. Wat hadden we u, als pionier in het doorgeven van de Indische eetcultuur, graag live willen ontmoeten en interviewen. Laten we ons even voorstellen, wij zijn Wendy Ripassa en Elsbeth Vernout van Riboet Verhalenkunst, een creatief collectief uit Amsterdam dat zich bezighoudt met onze gedeelde Indische erfenis en het vieren, beschouwen en doorgeven daarvan. Via het verzamelen en delen van persoonlijke verhalen, het maken van podiumprogramma’s, theatervoorstellingen, podcasts en exposities.  

Het zwijgen over het leed uit voormalig Nederlands-Indië is ons, als ‘Indo’s, ‘Indischen’, ‘gado-gado’s’ of ‘gemengdbloedigen van Europese en Indonesische afkomst’, met de paplepel in gegoten. Helaas. Omdat veel onderwerpen te pijnlijk zijn of waren, omdat de blik vooruit moest om iets te maken van de toekomst, voor de kinderen. U was gelukkig een uitzondering op die regel. In ieder geval als het gaat om de Indische keuken. In veel Indische en Molukse families worden de familierecepten met veel geheimzinnigheid omgeven. Men prevelt van ‘het geheime ingrediënt’ en deelt alleen met intimi de ware receptuur. Misschien in de hoop dat het eten bij oma zó lekker is dat iedereen daar als vanzelfsprekend terugkomt. 

Maar u had het hart op de tong, hebben we ons laten vertellen. U begon restaurant Djokja in 1954, het sloot pas weer na 35 succesvolle jaren in 1990. Als een vorstin zat u achter de kassa. U droeg de titel ‘Grande dame van culinair Amsterdam’ met verve. U had immers de Indische keuken naar de hoofdstad gebracht. Opgestoken grijs haar, grote knoppen in uw oren en veel rinkelende sieraden aan polsen, handen en hals. En elke drie dagen bracht u een bezoek aan de kapper. U runde in Indonesië 25 jaar lang een modezaak - een goed voorkomen vond u uiterst belangrijk. Uw kleinzoon Jeff Keasberry, die nu vanuit Los Angeles uw erfenis levend houdt en zelf ook culinair ondernemer is, noemt u een sterke, alleenstaande vrouw en de matriarch van de familie. En uw vaste gasten, waaronder veel bekende Nederlanders, droegen u op handen.  

 De klant is koning, maar ik ben de keizer’, was uw motto. U was niet te beroerd om lastige klanten de deur uit te zetten. Zo verwijderde u eens een hele voetbalploeg nadat ze zich beledigend uitlieten tegenover een vriendin en klant van u. “Nu mijn restaurant uit, laat het eten maar staan, jullie hoeven niet te betalen!” Die vrouw was zangeres Liesbeth List. 

Uw restaurant Djokja was een pleisterplaats voor velen, van Indo’s en Amsterdammers tot bekende Nederlanders. Het groeide in een aantal decennia uit tot een begrip in culinair Nederland en ver daarbuiten. Samen met een enorme keukenbrigade van in totaal zo’n tien kokende Indische tantes werden alle gerechten bereid onder uw strenge leiding. En u groeide uit tot een icoon in de Indische wereld. 

Uw verleden was niet makkelijk, dat hebben we ook begrepen. Net als dat van onze voorouders, die eveneens geboren zijn in voormalig Nederlands-Indië. In 1903 kwam u ter wereld als Maria Antoinette van Beekom, op Midden-Java in Gombong. Op Java runde u 25 jaar lang een modezaak. Tijdens de Japanse bezetting verloor u, het was inmiddels 1945, uw echtgenoot. U stond er alleen voor en heeft uw zes kinderen de oorlogstijd door geloodst. Op 26 januari 1950 kwam u aan in Nederland om voor uw kinderen een betere toekomst op te bouwen. Aanvankelijk richtte u een modezaak op, ‘Maison Keasberry’, in datzelfde pand aan de Ferdinand Bolstraat. Maar Nederlandse huisvrouwen waren vooral uit op koopjes en het Hollandse begrip ‘uitverkoop’, daar had u helemaal niets mee. In 1954 besloot u restaurant Djokja te beginnen. En dat was een schot in de roos. 

Met eten kun je je liefde betuigen. En dat heeft u zeker gedaan. U heeft niet alleen een legendarisch restaurant neergezet, u heeft ook het culinaire erfgoed van de Indische keuken doorgegeven. In 1976 verscheen uw kookboek ‘Oma’s Indische Keukengeheimen’, vol Indische recepten en tips voor bij het koken. Het is inmiddels uitgegroeid tot een soort Bijbel voor liefhebbers van Indisch eten. Ook bij ons staat het in de kast. En u moest veel uitleggen aan de Nederlanders. Zoals hoe ze een rijsttafel nuttigen. “Ik zeg: mensen, niet husselen en niet prakken!” 

Geheimen over de Indische erfenis zijn er nog genoeg. Maar er begint wat te veranderen. Langzaam trekt de sluier op en worden de verhalen over de voormalige kolonie voor een steeds grotere groep toegankelijk. U bent daarmee begonnen en wij en zoveel anderen volgen in uw voetsporen. Oudere generaties worden verleid om hun herinneringen te delen, jongere generaties doorbreken het Indisch zwijgen en zetten leed en geschiedenis om in zoveel moois. In documentaires, tentoonstellingen, films, beeldende kunst, theater, podcasts en literatuur. En in nieuwe gerechten gebaseerd op oude familierecepten. 

Niet lang geleden is zelfs de Indische rijsttafel in de Inventaris Nederlands Immaterieel Erfgoed opgenomen. Wat zouden uw gedachten daarover zijn geweest? Mee eens of niet mee eens? Indisch, Indonesisch, Nederlands of gedeeld Nederlands en Indonesisch erfgoed? Er is veel te doen over het koloniale verleden en dit soort discussies horen daarbij. U zou er vast van genieten, Oma Keasberry. 

U heeft een grote bijdrage geleverd aan Amsterdam en het Nederland zoals wij het vandaag de dag kennen. Helaas overleed u in 1992. We willen u eren als een markante vrouw met een grote betekenis voor haar omgeving. Dank, oma Keasberry, voor uw ondernemende geest, uw humor en overlevingsdrift èn voor het verklappen van uw Indische Keukengeheimen. Wij en zovelen met ons dragen de Indische erfenis weer verder. 

Lieve groeten van Wendy Ripassa en Elsbeth Vernout, Riboet Verhalenkunst