Ode aan Willy Brouwer Swarts en Willy Walvisch-Brouwer | Zij waren echte helden

Mijn oma, Willy Brouwer-Swarts, had een groot gezin met 5 kinderen. Ze was een klein vrouwtje, maar voor de duvel niet bang. In mei 1940 was er een inval in haar huis in Amsterdam Oost om haar man te zoeken (hij was vakbondsvoorzitter en op dat moment ondergedoken). De Duitsers keerden het huis binnenstebuiten, ook de suikerpot. Mijn oma zei honend: “Ja, daar zit hij echt in!”

Toen de Jodenvervolging ernstige vormen aannam, wist een verzetsgroep mijn grootouders te vinden met de vraag of zij onderduikers in huis wilden nemen. Keer op keer stemden ze toe, op zeker moment waren er 10 onderduikers in hun huis. Mijn oma organiseerde alles: ze zorgde voor eten via verschillende adressen (anders viel het op), en voor het koken. Dat was een hele klus, zeker in de hongerwinter. En ze bewaakte ook de hele sfeer in een huis met zoveel mensen die allemaal in spanning leefden. Ze was de spil van het huis en werd door iedereen, door alle onderduikers en ook door de leden van de verzetsgroep, ‘Mammy’ genoemd. Nog jaren na de oorlog.

Mijn moeder, Willy Walvisch-Brouwer, aan het begin van de oorlog 21 jaar, was de oudste dochter. Ook zij raakte betrokken bij het verzet. Ze werd koerierster in de gevechtsgroep ‘Nico van Dijk’. Haar schuilnaam was ‘Willy’. Ze hielp met het vervalsen van persoonsbewijzen en later, toen de deportaties van Joden op gang kwamen, met het zoeken van onderduikadressen. Ze bracht mensen weg naar hun onderduikadres en bezocht hen daar om hen een hart onder de riem te steken. Willy vormde voor de onderduikers de verbinding met de wereld. Het was gevaarlijk werk.

Mijn oma en mijn moeder vonden zichzelf geen heldin. Geen stoere verhalen over verzetsdaden. Eigenlijk vertelden ze er allebei maar weinig over.

Maar ik vroeg me altijd af hoe het voor mijn oma was om in zo’n spanning te moeten leven. Haar gezin was kwetsbaar door de aanwezigheid van onderduikers. 

Hoe was het voor mijn moeder, in de oorlog nog zo’n jonge vrouw, om deel te nemen aan een verzetsgroep? Was ze bang? Het was razend gevaarlijk, want het verraad loerde overal. Zou ik het gedurfd hebben? Ik weet het niet.

Deze twee vrouwen hebben levens gered. Zij waren echte helden.

In 1984 heeft Prins Bernard hen allebei onderscheiden met het Verzetsherdenkingskruis.

Simone Walvisch

Amsterdam, 17 december 2024