Ode aan Vrouwen van Amsterdam | Vrouwen van Amsterdam, deze stad is van ons!

Goedenavond allemaal,

Hallo vrouwen van Amsterdam!

Zojuist heb ik voormalig Bondskanselier Angela Merkel namens de stad onderscheiden met de Gouden Medaille, de hoogste onderscheiding van Amsterdam. Zij is in onze stad om haar boek onder de aandacht brengen. Haar boek met de titel Vrijheid.

Opgegroeid in de DDR in de veronderstelling van een relatief gelukkige jeugd, ontdekte Merkel na de Duitse eenwording wat ze daar miste. De vrijheid om je leven zelf vorm te geven. Om je op eigen kracht te ontplooien en te worden wie je wilt zijn.

De belofte van díe vrijheid is ook het wezen van onze stad. Het Amsterdam Museum begrijpt dat. En daarom hebben Judikje, Margriet, Imara en iedereen van het museum deze tentoonstelling gemaakt  om het 750-jarig bestaan van Amsterdam te markeren.

Want de vrijheid van onze stad meten we ook af aan de vrijheid van vrouwen.

De afgelopen eeuwen hebben we onder andere stemrecht bevochten, het recht op een carrière, het recht om baas in eigen buik te zijn.  Het is allemaal niet lang geleden: mijn oma werd ontslagen omdat ze trouwde. Mijn moeder werd ontmoedigd om te studeren en moest stoppen met werken toen ze mij kreeg. Toen ik in 2003 – en destijds de enige vrouwelijk fractievoorzitter zwanger was van mijn tweeling, schreef een gerespecteerde krant die zichzelf tooit met het motto Lux et Libertas (licht en vrijheid) dat ik daarmee aantoonde niet de ambitie te hebben om politiek leider te zijn.

Dit zijn de kleine verhalen die elke vrouw met zich meedraagt.

Maar seksisme was ook tot heel – en soms nog - recent deel van onze wetgeving en het handelen van de overheid. Een van de schokkendste feiten: pas vanaf 1991 werd in ons land verkrachting in het huwelijk strafbaar gesteld.

En nog altijd is onze vrijheid geen rustig bezit.

Nog altijd is femicide een bedreiging voor alle vrouwen. Vorig jaar nog werden er 43 vrouwen vermoord door hun mannelijke partners. Bovendien waait er door de wereld en ook in ons land een ultraconservatieve wind. Influencers zoals Andrew Tate maken jonge mannen wijs dat vrouwen terug moeten naar de negentiende eeuw. Sommige vrouwen raken onder invloed van dit gedachtegoed en als zogenaamde trad wives verheerlijken zij hun ondergeschikte rol.

Een giftige mix van religieus fanatisme en radicaal rechts gedachtegoed bedreigt de vrijheid van vrouwen.

En valt het jullie ook op hoe vrouwen die zich in het publieke debat uitspreken, en zeker vrouwen van kleur, onnodig hard en persoonlijk worden aangevallen?

Ook door mannen die zichzelf heel vrijheidslievend noemen en vooraan staan als de ongelijkheid tussen man en vrouw in andere – en dan bedoel ik Islamistische – landen moet worden bekritiseerd.

Virginia Woolf schreef het al: ‘De geschiedenis van het verzet van mannen tegen vrouwenemancipatie is misschien nog wel interessanter dan het verhaal van emancipatie zelf.’

Het is dan ook niet toevallig dat deze opvattingen maar al te vaak hand in hand gaan met antidemocratische en antirechtstatelijke neigingen.

Met moslimhaat, antisemitisme, queerhaat en andere vormen van discriminatie.

Het komt hier op neer: Waar vrouwenhaat is, wordt onze open samenleving bedreigd en waar onze open samenleving wordt bedreigd is vrouwenhaat nooit ver weg. Waar vrouwenstemmen gehoord worden wordt onze stad vrijer.

Daarom is deze tentoonstelling één van de mooiste cadeaus aan de jarige stad. Het museum haalt vrouwen uit de dode hoek van de geschiedenis. Er was immers weinig te vieren geweest zonder al die vrouwen die in de afgelopen eeuwen mee hebben gebouwd aan Amsterdam. Velen, de meeste, blijven in onze geschiedenis anoniem, des te meer bewondering hebben we voor hen die zich aan de vaak dwingende anonimiteit wisten te ontworstelen en naam maakten.

Haesje Claes, de 16e-eeuwse stichtster van het oude mannen- en vrouwenhuis in de stad. Jakoba Mulder, architecte van het Amsterdamse bos. Haar portret is één van de mooiste werken van het museum. En denk ook aan de geweldige Noor van Crevel, het brein achter de Blijf van mijn Lijf huizen.

En laten we de Amsterdamse verzetsvrouwen niet vergeten. Zoals Frieda Belinfante die op weg was de eerste vrouwelijke dirigent van Nederland te worden. Tot de Duitsers binnenvielen en ze met andere kunstenaars de aanslag op het bevolkingsregister beraamde.

En Henriette Pimentel, een vooruitstrevend pedagoge die het leven van talloze joodse kinderen wist te redden. Maar zelf door de nazi’s werd vermoord.

En dan zijn er natuurlijk de vrouwen die met hun buitengewone talent wezenlijk zijn voor de identiteit van de Amsterdam. Annie M.G. Schmidt, Majoor Boshardt, Sylvana Simons.

De belofte van vrijheid vormt de kern van emancipatiebewegingen zoals die van het feminisme. Vanuit dat vuur schreef Joke Smit haar beroemde essay beginnend met de woorden: er is een land waar vrouwen willen wonen. Vanuit dat vuur bedreef Hedy D’Ancona politiek. Lieve Hedy, zonder jou had ook ik hier niet gestaan.

Het Amsterdam Museum is van de hele stad.

Via persoonlijke odes hebben alle Amsterdammers mee kunnen schrijven aan dit project. Niet alleen om terug te kijken, maar ook om vorm te geven aan onze toekomst.

In de woorden van schrijfster en feministe Rebecca Solnit: ‘De verhalen die we vertellen over wie we waren en wat we deden, vormen ons in wat we kunnen en zullen doen.’

Vrouwen van Amsterdam en iedereen die houdt van onze vrije stad, laten we ons laven aan de kleine, grote, meeslepende en hoopgevende verhalen. Van de vrouwen aan wie wij schatplichtig zijn. Vrouwen die onze stad vrijer hebben gemaakt voor iedereen.

Laten we vastberaden zijn om ons nooit meer tegen te laten houden door bekrompenheid en machismo.

Laten wij nieuwe verhalen schrijven, die zeggen: wij zijn deze stad. Deze stad is van ons!

Dank u wel.