Ode aan Nora Diamant | Een vrouw uit duizenden, een diamant

Een Amsterdamse Spanjestrijdster en verzetsvrouw

Op 13 april 1912 krijgen Rachel Querido en Philip Diamant, ambtenaar bij de gemeentelijke Woningdienst, een tweede dochter. Ze geven het meisje de naam: Nora. Samen met haar oudere zus Sonja (geboren in 1907) groeit ‘Noortje’ op aan de Transvaalkade in Oost. 

Het gezin waarin de meisjes opgroeien is ‘rood’ en progressief. Op jonge leeftijd is Nora lid van de Arbeiders Jeugd Centrale (ALC). Op haar 24-ste haalt ze haar verpleegstersdiploma in het Wilhelmina Gasthuis in Amsterdam Oud-West. Veel personeel van het ziekenhuis is ook politiek geëngageerd. Onder de verpleegsters wordt vaak over politiek gesproken. Nora mengt zich graag in de discussies. Het zijn onrustige tijden en Noor is bezorgd over de opkomst van Mussolini in Italië, Franco in Spanje en Hitler in Duitsland. Een vriend van haar ouders, de arts Ben Sajet, neemt haar mee naar een bijeenkomst voor medische vrijwilligers voor Spanje. Als verpleegster hoopt Nora iets te kunnen betekenen voor de mensen die in Spanje vechten tegen het fascisme. Ze meldt zich aan. Op 22 april 1937 vertrekt Noor met de trein van 16.20 uur van station Den Haag Holland Spoor naar Parijs. In de trein zitten ook de Amsterdamse verpleegsters Jo Bovenkerk en Jenny Schadelee. Met hen reist Nora via Parijs naar Spanje.

Nora komt allereerst terecht in een provisorisch ingericht ziekenhuis in Onteniente. In het ziekenhuis komen vooral lokale patiënten. Liever had Nora dichter bij het front gezeten om gewonde internationale strijders te verzorgen. Maar het is wat het is, en ze doet wat ze kan. In de dagelijkse contacten met de mensen uit de streek leert ze snel Spaans spreken. En dat valt op. Na een half jaar wordt Noor overgeplaatst naar Albacete waar ze ingezet wordt als vertaalster. Ze leert typen en schrijft voor de Nederlandse Dagelijkse Berichten. In Albacete wordt Noor lid van de Spaanse Communistische Partij.

Na een tijdje lukt het Nora dan eindelijk om in de buurt van het front terecht te komen. In Tarragona werkt ze in een mobiel noodhospitaal. Ze trekt van het ene dorp naar het andere. De omstandigheden zijn zwaar. Er is gebrek aan alles. Te weinig schoon water, te weinig zeep, te weinig medische spullen. Artsen en verpleegsters moeten soms dagen doorwerken zonder pauzes. Maar Noor let niet op vermoeidheid: “Het is niet anders, er komen wel weer rustiger tijden”, zegt ze nuchter. Hier aan het front is ze op haar plek. Ze kan nu écht bijdragen aan de strijd. Dat ze goed Spaans spreekt helpt enorm. Waar ze werkt komt ze niet veel Hollanders tegen. Ze werkt aan een project om Spaanse vrouwen, die vaak niet lezen of schrijven kunnen, op te leiden tot verpleegsters. 

In december 1938 gaat Nora – weer samen met Jenny Schadelee - terug naar huis. In Amsterdam gaat ze werken in het Lloyd Hotel dat na de Kristalnacht een opvangplek is voor Duits-Joodse vluchtelingen. Nora gaat ook weer in het Wilhelmina Gasthuis werken, ze maakt er haar opleiding tot verloskundige af. Maar dan vallen de Duitsers ons land binnen. Na de capitulatie worden Joodse burgers overal ontslagen. Ook Nora kan haar werk als verpleegster niet meer uitoefenen.

Nora gaat in het verzet. Ze steelt fietsen van verpleegsters waarvan ze weet dat ze fout zijn. Ze is koerierster en vervoert van alles in haar grote fietstassen. Ze trouwt met mede-Spanjestrijder en communist Ies (Isaac) Simon van Bergen. Ies is gewond geraakt in Spanje; hij heeft zijn linkerarm verloren. Net als Nora zit Ies in het verzet maar op 28 augustus 1941 wordt hij opgepakt. Nora is zwanger en haar zoon Eddy wordt op 15 november van dat jaar geboren. Ies die in Polen vermoord, zal worden heeft zijn zoon nooit gezien. 

Ook Nora loopt gevaar. Ze moet onderduiken. En dat kan - tot haar grote verdriet - niet samen met haar kleine Eddy. Moeder en zoon zien elkaar pas na de oorlog terug. Want ze overleven de oorlog, net als de moeder en vader van Nora.

Na de oorlog gaat Nora werken voor de Nederlandse Vrouwenbeweging. Met haar nieuwe liefde - Evert Sip - trouwt ze in 1951. Hij is ook lid van de CPN. De Inlichtingendienst heeft het paar vanwege hun links ideeën en strijd in Spanje lange tijd gevolgd. In 1958 hebben Noor en Evert hun lidmaatschap op de partij opgezegd maar ze bleven hun leven lang de communistische krant De Waarheid lezen. De laatste jaren van haar leven woonde Nora met Evert op de Amsteldijk. De gezondheid van Nora is zwak. Op 1 mei 1987 overlijdt ze, ze is dan 75 jaar.   

Gebruikte bronnen

home - joodsamsterdam

DIAMANT, Noor | Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog