Ode aan Carla Lont | No Documents, No History

Lieve Carla,

Je kent mij niet, maar ik jou wel. Wij zijn allebei archivaris. Jij werd het in 1975, ik in 2020, nadat we ons diploma voor de archiefschool haalden. Jij was toen 31, was al 13 jaar moeder en voor je opleiding geëmigreerd van Suriname naar Nederland. Ik was 25, meer student dan volwassen en ik woonde 20 kilometer van de plek waar ik opgroeide. Jij werkte onder andere bij het ministerie van Onderwijs en Volksontwikkeling en ik werk nu in Amsterdam bij Atria, het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis.

Ondanks onze verschillen ontwikkelden we dezelfde interesse en passie voor geschiedenis en archieven. Jouw dochter bracht in 2007 je persoonlijke archief naar Atria, dat toen nog het IIAV heette en huisde op het Obiplein in de Indische buurt in Amsterdam. Ik heb je zestien jaar later leren kennen, in mei 2023. Atria, tegenwoordig gevestigd aan de Vijzelstraat, maakte mini-documentaires over vier vrouwen uit onze collectie die een inspiratie vormen voor feministen van nu. Jij kon daar niet ontbreken.

We zijn jouw (natuurlijk) zeer gestructureerde persoonlijke archief ingedoken en ik voelde me meer en meer met jou verbonden. Je hebt zo hard gewerkt en zo hard gevochten voor jouw vak. Voor ons vak. Op het moment dat jij afstudeerde was er nog geen archiefschool en zelfs geen Nationaal Archief in Suriname. Alle belangrijke stukken over de geschiedenis van jouw land lagen in Nederland. Vreselijk vond je dat. Het archief zou in Suriname zelf beheerd moeten worden. Keer op keer wees je iedereen op het belang van archieven en geschiedenis (De West, 1989):

Je zette je onvermoeibaar in voor de strijd om een officieel nationaal archief op te zetten in Suriname. En dan niet zomaar een plek, maar één die voldeed aan alle eisen voor een volwaardige archiefinstelling. Met een juiste klimaatinstallatie om ervoor te zorgen dat het papier altijd op 18°C bewaard bleef, met de juiste medewerkers die allemaal een goede opleiding hadden genoten. Dat was jouw toekomstdroom.

Deze gedrevenheid zat in jouw karakter, zo leerde ik uit jouw brieven en de verhalen van je dochter. Je was behulpzaam en hartelijk, maar tegelijkertijd ook een harde werker en kritisch. Je liet je niet de kaas van het brood eten. Ik weet niet of dit Amsterdamse waarden zijn. Misschien zijn het net zo goed Surinaamse waarden. Of vrouwelijke waarden. Of de waarden van iemand die al jong leerde om voor zichzelf te zorgen.

Hoewel ik niet dezelfde obstakels tegenkom als jij, zijn jouw toewijding en passie voor het vak waarom ik mij zo verbonden voel met jou. Jij begreep hoe veel invloed archieven hebben; kennis is macht. Daarom hebben we een veilige plek nodig waar overheidsstukken, liefdesbrieven, familiefoto’s en kranten worden bewaard. Zonder archieven is je eigen geschiedenis, die van je familie of van jouw land, niet terug te halen. Want hoe moet je terugkijken naar ons gedeelde verleden als je de tastbare herinneringen niet meer hebt?

Daarom schrijf ik deze brief aan jou. Om je te bedanken. Jij maakt dat ik weer van heel dichtbij voel hoe mooi en belangrijk ons werk is. Als eerste vrouwelijke archivaris van Suriname deed jij je best om iedereen ervan te overtuigen dat archieven van onschatbare waarde zijn en goed verzorgd moeten worden. Ik treed in jouw voetsporen en probeer jouw werk voort te zetten.
Want jij wist het al, net als één van de oprichters van Atria: No Documents, No History.

Liefs Bettemiek